Tratados sobre el astrolabio y otros textos astronómicos

Identificación

Titulo Nombre Atribuido:

Tratados sobre el astrolabio y otros textos astronómicos

Titulo Nombre Paralelo:

[Tractatus de astrolabio]. [De temporum ratione]

Signatura:

ACA,COLECCIONES,Manuscritos,Ripoll,225

Fecha Creación:

s.XI

Nivel de Descripción:

Unidad Documental Compuesta

Código de Referencia:

ES.08019.ACA//ACA,COLECCIONES,Manuscritos,Ripoll,225

Contexto

Historia Archivística:

Historia Institucional / Reseña Biográfica:

Los 231 códices manuscritos de los siglos X al XV procedentes del monasterio benedictino de Santa María de Ripoll que ingresaron en el Archivo de la Corona de Aragón a consecuencia de las leyes desamortizadoras de bienes eclesiásticos de la primera mitad del siglo XIX, representan sólo una parte de la gran biblioteca del monasterio. Formada a lo largo de los siglos, tanto con manuscritos copiados en su propio scriptorium, activo desde el siglo X, como por numerosas adquisiciones, quedó destruida en gran medida tras el incendio del monasterio en 1835. Por su contenido destacan los manuscritos de materia científica de los siglos X y XI, los literarios y patrísticos, y un importante conjunto de códices jurídicos.

Signatura Origen:

Signatura antigua: Estante 3º, cajón 3º; núm. moderno 21; núm. antiguo 270.

Contenido y Estructura

Alcance y Contenido:

Este códice de mediados del siglo XI contiene diversos textos de contenido astronómico y matemático, tanto de tradición árabe como latina. Destacan los referentes a la construcción y usos del astrolabio, instrumento cuyo origen se remonta a la época clásica y que fue difundido en la Europa medieval a partir de los tratados de astrónomos musulmanes, permitiendo así una notable mejora en las técnicas de navegación.

  

[Tractatus de astrolabio]. [De temporum ratione] / [Bedae Venerabilis]

  

Manuscrito misceláneo, de contenido astronómico y matemático, escrito por varias manos coetáneas.

CONTIENE:

  

1. [De utilitatibus astrolabii] / [atribuido por algunos editores a Hermannus Contractus de Reichenau] (Incipit acéfalo en el final del cap. II: [super]"ponitur tabulae cuius ..." (h. 1r-v); y continúa con "excerpta" de diversos capítulos, desde mitad del cap. III: "Per astrolapsum autem aliter scies..." (h. 10v-24v). [Intercala algunos textos de otros tratados, según sus editores: "Ut facias horas indirectas de directis" (h. 17v-18r); fragmentos de "Geometria incerti auctoris" (incipit: "Cuiuslibet quantitatis de ligno..."; "De probanda profunditate..."; h. 20r-22v); fragmento de otro tratado "De mensura astrolapsus" (incipit: "Si per speculum aut per concam..."; h. 22v-23v)].

  

2. "De mensura astrolabii" (Incipit: "Philosophi quorum sagaci studio..."; h. 1v-10v).

  

3. "Astrolabii sententie" (Incipit : "Quicumque vult scire certis horis..."; incluye "Capitula orologii regis Ptolomei"; explicit incompleto: "Quando vis scire tempus horarum noctium faties cum gradu" [...] ; h. 24v-35r).

  

4. "Regule de quarta parte astrolabii" (Incipit : "In curriculo XII menses in medio partito..."; h. 35r-38r).

  

5. [De temporum ratione] / [Bedae Venerabilis] (incluye los cap. 25-28 y 30-35; h. 39v-64v).

  

6. "De astrolabii composicione" (Incipit: "Cum hominum habitaciones aequales... Ad faciendum astrolabium quinque rotas..."; compilación de diversos tratados sobre el astrolabio incluidos en el manuscrito; h. 65v-86r).

  

7. [De horologio] (Incipit acéfalo: [...] "habeat. Cuius utroque in capite..."; descripción y construcción de una clepsidra; h. 87r-93r).

  

8. [De horologio] (Incipit: "In rotunda et plana equaliter... "; descripción y construcción de un reloj de sol; h. 94r-97r).

  

9. "De divisione igitur climatum qui fit per almucantarath... " (h. 98r-102v).

  

Contiene además, añadido de otra mano del siglo XII, la bula "Notatum et credimus" de Inocencio II al abad de Ripoll y otros (30 de abril [1138-1143]; h. 97v) y dos proverbios latinos (h. 105r).

Condiciones de Acceso y Uso

Condiciones de accesibilidad generales:

©MCD. Archivos Estatales (España). La difusión de la información descriptiva y de las imágenes digitales de este documento ha sido autorizada por el titular de los derechos de propiedad intelectual exclusivamente para uso privado y para actividades de docencia e investigación. En ningún caso se autoriza su reproducción con finalidad lucrativa ni su distribución, comunicación pública y transformación por cualquier medio sin autorización expresa y por escrito del propietario.

Condición de accesibilidad a las imágenes:

Las imágenes/documentos no tienen restricciones de acceso

Lengua y Escritura:

Latín (Alfabeto latino). 
Escritura minúscula carolina

Características Físicas y Requisitos Técnicos:

Iniciales y rúbricas en rojo o adornadas en rojo y ocasionalmente en amarillo. Encuadernación en pergamino (S. XIX).

Estado de Conservación:

Bueno

Documentación Asociada

Soporte:

Digitalizado contiene imágenes digitalizadas

Notas de Publicaciones:

Bibliografía: Zacharias García Villada, "Bibliotheca Patrum Latinorum Hispaniensis", II Band, 1 Teil, Wien, 1915. Ed. J. Millàs, "Assaig d'història de les idees físiques i matemàtiques a la Catalunya medieval", Barcelona, 1931; G. Puigvert, "Astronomia i astrologia al monestir de Ripoll", Barcelona, 2000.

 Notas

Notas:

Ha sido datado por algunos editores al final del siglo X.
Título en el lomo (S. XIX): "Tratado de astronomia y del relox".

Este documento fue pre-seleccionado para LOS DESCUBRIMIENTOS EUROPEOS: DEL NUEVO MUNDO A LAS NUEVAS TECNOLOGÍAS, exposición del proyecto "European Digital Treasures", financiado por el Programa Europa Creativa de la Unión Europea.

Soporte y Volumen

105 Hoja(s) en Pergamino .  Tamaño  14 x11,5 CM .  Foliación moderna: 1-105. En blanco: h. 38v, 39r, 65r, 85r, 86v, 93v, 103r-v, 104r-v, 105v..